اسطرلاب یکی از کارآمدترین ابزارهای اندازه گیری در نجوم قدیم بوده و با آن می توان ارتفاع ستاره ها، ماه، خورشید و روابط نجومی و توپوگرافیکی اجرام در آسمان و زمین را استخراج کرد. همچنین اسطرلاب نمودارها و صفحاتی دارد که مکان خورشید، ماه و سیارات را نسبت به ستاره‌های ثابت مشخص کرده و تعیین زمان را امکان پذیر می کند.
از اسطرلاب در اندازه گیریهای زمینی هم می توان استفاده کرد، بعنوان مثال می توان فواصل اجسام، ارتفاع کوه و عمق چاه را اندازه گرفت. اسطرلاب انواع مختلفی دارد که اسطرلاب مسطح، کروی و خطی از آن جمله هستند، اما اسطرلاب مسطح رایج ترین نوع بود که در قرون میانی تا حد ممکن متکامل شد. احتمالاً اسطرلاب مسطح در حدود قرن دوم میلادی در یونان اختراع شد ولی در دوره اسلامی تکامل پیدا کرد و به یکی از مهمترین ابزار نجومی تبدیل شد. قدیمی ترین اسطرلاب اسلامی از نیمه دوم قرن چهاردهم هجری باقیمانده است و اروپاییان در قرن دوم و سوم هجری پس از فتح اسپانیا توسط مسلمانان با اسطرلاب آشنا شدند.
فهرست مطالب کتاب:
در معرفت دایره و ساعات مستوی و معوج و اجزا آن چون درجه آفتاب را بر مقنطره ارتفاع موجود نهند…
اگر شنطیه کوکب را بر مقتطره ارتفاع موجود نهند و…
طالع ملعوم و از طالع دایره معلوم…
ساعات مستوی و مجموع آن ساعات و دقایق ماضی یا باقی…
اگر خواهند اول جزو آفتاب را بر افق غربی نهند و نشان کنند و پس بر افق شرقی نهند…
ساعات معوج و از افق غربی تا بدان خط بر بینند تا چند قسم افتاده است چنانچه بود ساعات معوج…
اگر خطوط ساعات معوجه بر عضاده کشیده باشند اول درجه آفتاب را بر خط نصف النهار نهند و…
در معرفت مطالبع بروج بخط استواء و بلد و درجات هم و طلوع و غروب و…
اگر خواهیم که مطالع قوس مفروض با خط استوا معلوم کنیم ابتدا آن قوس را بر خط مشرق یا بر افق مشرق نهیم…
در معرفت خانه های دوازده گانه چون درجه طالع را بر افق شرقی نهیم آنچه بر افق غربی بود درجه بود…
